Τα τρομερά δίχρονα - εκρήξεις θυμού (tantrums)

ΤΑ ΤΡΟΜΕΡΑ ΔΙΧΡΟΝΑ - ΕΚΡΗΞΕΙΣ ΘΥΜΟΥ (TANTRUMS)

Μετά τους 18 πρώτους μήνες της ζωής, το παιδάκι σας δεν είναι πλέον μωρό, αλλά νήπιο. Αρχίζει λοιπόν, ταυτόχρονα με τις άλλες επιδεξιότητες που αποκτά, να αναπτύσσει και την αυτογνωσία. Συνειδητοποιεί τον εαυτό του πλέον ως ξεχωριστή οντότητα σε σχέση με τους άλλους και κάνει τις δικές του επιλογές. Είναι μια κατάσταση που προσομοιάζει με την εφηβεία, όσον αφορά στον τομέα της ανεξαρτησίας. Το παιδάκι σας έχει την τάση να λέει συνέχεια “ΟΧΙ” και να αντιδρά έντονα με κλάμα, πείσμα και φωνές, με κίνητρο την ανάγκη του να δείξει ότι είναι αυτόνομο και όχι για να σας θυμώσει ή να σας στεναχωρήσει. Πιθανόν πολλές φορές να είναι διχασμένο και το ίδιο να μην ξέρει τι θέλει, βιώνοντας έντονα και διφορούμενα συναισθήματα.

Πολύ συνηθισμένη συμπεριφορα σε αυτή την ηλικία είναι και το λεγόμενο tantrum (έκρηξη θυμού). Πρόκειται για ξαφνικό και έντονο συναισθηματικό ξέσπασμα, με αφορμή κάποια φαινομενικά ασήμαντη αφορμή, όπως την ικανοποίηση μιας απαίτησης ή την αντίδραση σε μια άρνηση από το γονιό. Ορισμένες φορές η έκρηξη μπορεί να μην κατευθύνεται προς κάποιο άτομο ή την ικανοποίηση κάποιας επιθυμίας, αλλά η συμπεριφορά να κατευθύνεται προς τον ίδιο του τον εαυτό (αισθητηριακή κατάρρευση- meltdown).

Για να μπορέσετε να διαχειριστείτε μια τέτοια κατάσταση, πρέπει αρχικά να κατανοήσετε πώς νιώθει ένα παιδί που τη βιώνει. Το παιδάκι σε αυτή τη φάση βιώνει έντονα συναισθήματα, όπως την αίσθηση της ματαίωσης, της απόρριψης, το φόβο. Μπορεί συχνά να υπάρχουν και σωματικές δυσκολίες, όπως η έντονη κόπωση, η νύστα ή αίσθημα πείνας ή δίψας. Σε όλα τα παραπάνω να προστεθεί και η ανωριμότητα του παιδιού σε αυτή την ηλικία να αντιληφθεί το πραγματικό μέγεθος μιας κατάστασης και η αδυναμία του να την εκφράσει με λόγια ώστε να γίνει κατανοητή από τους γύρω του. Επομένως, αισθάνεται ότι δε μπορεί να το αντέξει και ότι απειλείται η σωματική και η ψυχική του ύπαρξη.

Πώς χρειάζεται να δράσετε σε μια τέτοια κατάσταση, για να βοηθήσετε το παιδί σας να το βιώσει όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα, αλλά και για την οικογένεια εν γένει να μην κλιμακωθεί και γενικευτεί η ένταση:

• Αρχικά, πρέπει να αντιληφθείτε ότι οι εξάρσεις αυτές είναι απολύτως φυσιολογικές σε αυτές τις ηλικίες (1,5-4 ετών, με κορύφωση τα 2) και να προσπαθήσετε να τις δείτε ως προσπάθειες του παιδιού για επικοινωνία.

• Είναι απολύτως αναγκαίο να παραμείνετε ψύχραιμοι και να αποφύγετε να απαντήσετε στο δικό του ξέσπασμα με ένα δικό σας. Αν νιώσετε ότι χάνετε την ψυχραιμία σας απομακρυνθείτε για λίγο ή μετρήστε αργά μέχρι το 10 πριν μιλήσετε ή δράσετε.

• Αν δείτε σημάδια έναρξης μιας τέτοιας κρίσης, προσπαθήστε να μειώσετε τους εκλυτικούς παράγοντες, πχ πείνα, νύστα, έντονα ερεθίσματα.

• Μην απομονώσετε το παιδί σε ένα δωμάτιο “σκέψης” ή “τιμωρίας”, αφηνοντάς το μόνο του να διαχειριστεί την έκρηξή του. Μπορείτε να δοκιμάσετε να το απομακρύνετε από το μέρος και το σκηνικό όπου έγινε η κρίση, πχ να αλλάξετε δωμάτιο, αλλά παραμένοντας κοντά του. Με το να αποχωριστείτε το παιδί σας του περνάτε το μήνυμα ότι δεν είστε σε θέση να διαχειριστείτε τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του.

• Παραμείνετε κοντά του, αν όχι πάντα σε σωματική επαφή, ίσως λίγο πιο πέρα, αλλά σε οπτική επαφή. Συνήθως το “φύγε, δεν σε θέλω” σημαίνει “μείνε κοντά μου”.

• Η γλώσσα του σώματός σας να εμπνέει ασφάλεια και όχι φόβο.

• Κατεβείτε στο ύψος του, βοηθήστε το να σας κοιτάξει στα μάτια, καθοδηγήστε το να αναπνεύσει πιο ήρεμα και να προσπαθήστε για τη μέγιστη σωματική επαφή που το παιδί αντέχει τη δεδομένη στιγμή.

• Ανταποκριθείτε σε αυτό που συμβαίνει στο παιδί, δείξτε του ότι κατανοείτε τα συναισθήματά του, πχ πείτε του “καταλαβαίνω πως τώρα νιώθεις θυμωμένος με αυτό που έγινε”, αλλά ταυτόχρονα εξηγήστε του με λίγα, ήρεμα και αποφασιστικά λόγια το λόγο που έχετε θέσει το όριο. Σε αυτή τη φάση, δώστε περισσότερη έμφαση στο συναισθηματικό κομμάτι.

• Μην υποχωρήσετε στην απαίτηση του παιδιού, μόνο και μόνο διότι δεν αντέχετε την κρίση. Έτσι το παιδί θα αντιληφθεί την αδυναμία σας και ίσως αρχίσει να δρα με τρόπο χειριστικό σε διάφορες καταστάσεις.

• Μετά το τέλος του tantrum, εξηγήστε του ήρεμα πώς μπορεί να διαχειριστεί μια τέτοια δύσκολη στιγμή στο μέλλον με απλά λόγια. Σε αυτή τη φάση, δώσε περισσότερη έμφαση στο λογικό κομμάτι.

Μακροπρόθεσμα, για την πρόληψη συχνών και ακραίων επεισοδίων αρνητισμού και κρίσεων θυμού, είναι σημαντικό να είστε ψυχικά κοντά στο παιδί, αφιερωνοντας του χρόνο και ενδιαφέρον. Να έχετε βρει κώδικες κοινής επαφής και επικοινωνίας, όχι απαραίτητα λεκτικούς, ίσως βλεμματικούς ή αισθητηριακούς. Επίσης, είναι χρήσιμη εκ μέρους σας η θετική και όχι η αρνητική ενίσχυση συμπεριφορών, ενισχύοντας και ανταμείβοντας τις συμπεριφορές συνεργασίας, σωστής διεκδίκησης και σωστής διαχείρισης καταστάσεων. Επιτρέψτε στα νήπια να λαμβάνουν μικρές καθημερινές αποφάσεις (κυρίως σε ερωτήσεις κλειστού τύπου με 2 επιλογές). Ακόμα και αυτές οι αποφάσεις που θα λάβουν θα πρέπει να κατανοήσουν ότι έχουν συνέπειες τις οποίες και να αποδεχτούν, ακόμα και να μην τους αρέσουν, χωρίς να εκρήγνυνται. Τέλος, για σας τους γονείς είναι μια ευκαιρία να μάθετε να διαχειρίζεστε την αντιδραστικότητα και να διατηρείτε τον έλεγχο σε δύσκολες και αγχωτικές συνθήκες. Θα σας ξαναχρειαστεί στην εφηβεία!

Παναγιώτα Χαϊκάλη Παιδίατρος